Bitwa o Charków była jedną z tych, które pokazują, że przewaga liczebna jednej ze stron wcale nie przesądza o wyniku. Wojska niemieckie chociaż były mniej liczne od wojsk radzieckich potrafiły stawić zacięty opór i odnosić sukcesy. Armia Czerwona poniosła nie tylko wielkie straty w ludziach i sprzęcie lecz utraciła bardzo cenną rzecz, książki z szyframi i kodami, które używał sowiecki wywiad . Przed wybuchem wojny Charków był jednym z głównych ośrodków kryptologicznych w Związku Sowieckim (oddziały radzieckie, które wycofywały się z rejonu Charkowa nie zdążyły zniszczyć ani ewakuować cennych informacji). Co prawda radzieckie depesze przydały się niemieckim wojskom dopiero pod koniec wojny lecz ich wielki czas miał nadejść dopiero po 1945 roku w czasach ,,zimnej wojny” gdy zostały przekazane wojskom państw zachodnich przez niemieckich specjalistów. Bitwę, a właściwie bitwy o Charków można nazwać dramatem w 3 aktach. Dramat ten był głównie udziałem wojsk sowieckich.

Pierwszą bitwę o Charków wojska niemieckie i sowieckie stoczyły w roku 1941 gdy rozpoczęła się niemiecka inwazja na Związek Sowiecki. Pierwsza bitwa o Charków rozpoczęła się 20 października 1941 i trwała do 24 października. Siły obu stron były znaczne gdyż wojska niemieckie liczyły blisko 20 dywizji, a radzieckie ponad 20 dywizji. Niemieckie wojska zdołały w szybkim tempie opanować miasto. Rosjanie zdążyli jednak wykonać rozkaz Stalina odnośnie ewakuacji urządzeń przemysłowych w głąb Związku Radzieckiego. Uciekające wojska radzieckie zapomniały jednak o danych wywiadowczych, które bardzo szybko wpadły w niemieckie ręce. Co gorsza dla Rosjan dane wywiadowcze nie zostały prawie w ogóle zniszczone. Charków przed wybuchem wojny był uważany za jeden z najważniejszych ośrodków kryptologicznych w ZSRR. Za ten błąd ZSRR miał zapłacić dużo później. Straty radzieckie były ogromne, szacowane na co najmniej 200 tysięcy ludzi nie licząc sprzętu, który został zniszczony lub uszkodzony. Na kolejne działania w rejonie Charkowa trzeba było czekać do roku 1942 gdy wojska radzieckie na rozkaz Stalina miały odbić Charków.

Charków 1942- druga odsłona tragedii wojsk sowieckich.

W roku 1942 w wyniku zwycięstwa odniesionego pod Moskwą w grudniu 1941 roku Józef Stalin zaczął naciskać na radzieckich generałów oraz na radziecki sztab generalny by ruszyła nowa ofensywa w celu zniszczenia wojsk niemieckich. Generałowie musieli ustąpić choć proponowali taktykę defensywną mającą przynieść mniejsze sukcesy. Ta uległość wobec Stalina zdecydowała o kolejnej klęsce pod Charkowem. Na cele wojsk biorących udział w walkach o Charków został postawiony Siemion Timoszenko, człowiek który w roku 1941 bronił Charkowa z marnym skutkiem. Nikt wśród radzieckich dowódców nie mógł przewidzieć jaki będzie dramatyczny koniec ofensywy. Siły radzieckie przeznaczone do odbicia Charkowa wynosiły blisko 650 tyś żołnierzy, blisko tysiąc samolotów jak również ponad tysiąc czołgów oraz dział samobieżnych. Na przeciwko tej potędze stanęło ponad 600 tysięcy żołnierzy niemieckich plus czołgi samoloty i działa samobieżne. Siły obu stron były wyrównane. Operacja, która miała doprowadzić do odbicia Charkowa rozpoczęła się 12 maja 1942 roku od zmasowanego ataku wojsk radzieckich. W początkowych dniach ofensywa radziecka zaczęła przynosić sukcesy. Załamanie przyszło nagle. Wojska radzieckie zdołały wykonać wyłom w formacjach wojsk niemieckich jednak ten sukces został zmarnowany, co zauważyli niemieccy dowódcy. Wojska niemieckie zaczęły wzmacniać pozycje obronne, a po kilku dniach atakować wojska radzieckie. Efektem uporu Stalina i jego ludzi były gigantyczne straty wojsk radzieckich szacowane na co najmniej 200 tyś ludzi wziętych do niewoli! Blisko 50 tyś rannych i ponad 13 tyś zabitych. Do tego trzeba doliczyć istotne straty w sprzęcie i w zaopatrzeniu. A jak wyglądały straty wojsk niemieckich? W porównaniu do wielkich strat jakie armia niemiecka ponosiła na froncie wschodnim były niewielkie. Niemieckie armia straciła około 20 tysięcy ludzi.

Akt 3- rok 1943- kolejny dramat wojsk sowieckich.

W roku 1943 Armia Czerwona odniosła wielkie zwycięstwo nad wojskami niemieckimi pod Stalingradem. Radzieccy generałowie przedstawili Stalinowi kolejny plan ofensywy w rejonie Charkowa. Plan, który przewidywał zajęcie Charkowa i przystąpienie do wielkiej ofensywy na Ukrainie. Wszystko zdawało się przemawiać za tym, iż tym razem bitwa o Charków zostanie wygrana przez wojska radzieckie. Tym bardziej, że siły niemieckie przeznaczone do obrony Charkowa liczyły tylko około 70 tysięcy ludzi, a siły radzieckie ponad 300 tysięcy!. Radzieccy dowódcy zapomnieli jednak, że do Charkowa ściągano fanatycznie bijące się wojska Waffen SS, jednostki te walczyły z fanatycznym oddaniem i nie brały jeńców. Do tego radzieccy dowódcy zapomnieli o starej żołnierskiej zasadzie, która mówiła o tym, iż ,, Atakujący ponosi zawsze większe straty niż broniący się”. Wszystko miało się sprawdzić bardzo szybko. Ofensywa radziecka ruszyła 21 lutego 1943 roku, Miała potrwać do marca 1943 roku. Udało się co prawda odbić Charków lecz na krótko . Niemieckie wojska przeszły do ofensywy i odbiły miasto. Wojska niemieckie biły się bardzo dzielnie, a zwłaszcza wojska SS, które właśnie po bitwie o Charków dorobiły się przydomku ,,Pogotowia ratunkowego frontu wschodniego”.

Dowodzenie całością sił niemieckich spoczęło na rękach najzdolniejszego z dowódców niemieckich. Zdobywcy Krymu i Sewastopola Feldmarszałku Erichu von Mansteinnie. Oprócz Mansteinna jednostkami niemieckimi dowodzili Paul Hauser ( jeden z najzdolniejszych dowódców Waffen SS), Hermann Hoth, oraz Eberchard von Mackesen. Dowódcy ci po raz kolejny doprowadzili do sukcesu wojska niemieckie, których morale podupadło po klęsce pod Stalingradem. Co więc straty sił niemieckich wyniosły niecałe 12 tysięcy ludzi, radzieckie blisko 50 tyś zabitych i ponad 40 tyś rannych! Niemieccy dowódcy doprowadzili również do ustabilizowania frontu wschodniego. Armia Radziecka musiała poczekać do bitwy pod Kurskiem by przejąć ponowną inicjatywę na froncie wschodnim.

Jeśli zaś chodzi o dane z ośrodka kryptologicznego w Charkowie, niemieckie wojska wykorzystały je pod koniec działań wojennych. Richard Gehlen szef wywiadu „Obce Armie Wschód” potrafił dzięki wiedzy z szyfrów radzieckich uzyskać realny obraz sił radzieckich. Zarówno jego wiedza jak również wiedza jego ludzi nie wywarła wrażenia na władzach nazistowskich z Adolfem Hitlerem na czele. Innego zdania byli alianci zachodni. Gehlen doskonale wiedział jaką ,,kartą przetargową” dysponuje i wykorzystał ją w pełni. Poddał się wojskom amerykańskim i już na pierwszym przesłuchaniu wyjawił miejsce ukrycia cennych danych. Od 5 do 10 ciężarówek zawierało cenną wiedzę, którą amerykański wywiad wykorzystywał jeszcze długo po II wojnie światowej.

Polecamy:
Encyklopedia II wojny światowej
Wielkie Bitwy i Kampanie
SS Przestroga Historii
Charków-Donbas 1943
Wielcy Dowódcy i ich bitwy
Tajna Wojna Hitlera
Richard Gehlen Sensacyjne Wspomnienia Szefa Wywiadu

autor wpisu
(15 znaków)

treść wpisu
(1000 znaków)

email

nie będzie widoczny na stronie