SS-Panzer-Division „Leibstandarte SS Adolf Hitler” (LSSAH) była jedną z najbardziej rozpoznawalnych i zarazem najbardziej fanatycznych dywizji Waffen-SS. Powstała w 1933 roku jako osobista gwardia Adolfa Hitlera, początkowo pełniąca funkcję reprezentacyjną i ochronną. Wraz z przygotowaniami III Rzeszy do wojny zaczęto rozbudowywać ją w formację frontową- od pułku piechoty zmotoryzowanej, przez brygadę, a następnie dywizję zmotoryzowaną. W 1943 roku, po otrzymaniu nowoczesnych czołgów i transporterów, przekształcono ją w dywizję pancerną, jedną z najlepiej wyposażonych w całych siłach lądowych Niemiec.

Jej pierwszym i najsłynniejszym dowódcą był Sepp Dietrich- człowiek z otoczenia Hitlera, fanatycznie lojalny wobec ideologii nazistowskiej. To on nadawał ton formacji od samego początku, kształtując ją jako jednostkę o skrajnie bojowym, agresywnym i bezwzględnym charakterze. Po nim dowództwo przejęli m.in. Theodor Wisch i Wilhelm Mohnke, a wśród oficerów wyróżniał się szczególnie Joachim Peiper- późniejszy dowódca pułku pancernego LSSAH i symbol fanatyzmu Waffen-SS.

W szczytowym okresie (lato 1943-wiosna 1944) dywizja liczyła około 15-18 tysięcy żołnierzy. W jej skład wchodził przede wszystkim silny pułk pancerny (SS-Panzer-Regiment 1) uzbrojony w czołgi Panzer IV i nowsze Panthery, które stanowiły trzon niemieckich sił uderzeniowych. Wsparcie zapewniały dwa pułki grenadierów pancernych, przewożone częściowo transporterami Sd.Kfz. 251, co pozwalało im działać bezpośrednio w ścisłej współpracy z czołgami. Do tego dochodził pułk artylerii, a także bataliony rozpoznawcze, przeciwlotnicze, przeciwpancerne, pionierów (saperów szturmowych) oraz oddziały logistyczne. LSSAH była więc w pełni samodzielną, ofensywną formacją szybkiego reagowania.

Taktyka dywizji opierała się na szybkim, skoncentrowanym uderzeniu „przełamującym”- klasyczna niemiecka doktryna Blitzkriegu, ale wykonywana przez żołnierzy indoktrynowanych ideologicznie i wyjątkowo agresywnych. Twardo stosowano uderzenie klinem pancernym wspieranym ogniem artylerii i natychmiastowym wejściem grenadierów pancernych w powstałą lukę, by rozbić przeciwnika nie tylko ogniem, ale i dezorganizacją. LSSAH wyspecjalizowała się też w szybkich kontratakach odwodowych, często wykonywanych marszem, bez przygotowania artyleryjskiego, co- przy morale i mobilności tej dywizji przynosiło początkowo bardzo dobre rezultaty.

Pierwszym testem bojowym była kampania polska w 1939 roku. Dywizja brała udział w natarciu na południowym odcinku frontu, lecz już wówczas doszło do licznych zbrodni wobec ludności cywilnej i jeńców. Rok później, w kampanii francuskiej, LSSAH walczyła w Belgii i północnej Francji; w maju 1940 r. jej żołnierze dokonali masakry w Wormhoudt, mordując około 80 jeńców brytyjskich i francuskich.

Największy rozwój i sławę (ale też zbrodniczą reputację) dywizja zdobyła na froncie wschodnim. Od 1941 roku walczyła na Ukrainie, nad Donem, a w 1943 roku odegrała kluczową rolę w kontruderzeniu pod Charkowem, które uważane jest za jedno z najzręczniejszych operacyjnie posunięć Wehrmachtu w końcowym okresie jego możliwości ofensywnych. Latem tego samego roku brała udział w bitwie pod Kurskiem, atakując w rejonie Prochorowki.

Jesienią 1943 roku dywizję przerzucono do Włoch, gdzie uczestniczyła w rozbrajaniu oddziałów włoskich po ich kapitulacji. W miejscowości Boves żołnierze LSSAH dokonali masakry cywilów. Wiosną 1944 roku dywizja wróciła na front zachodni- do Normandii, gdzie walczyła w rejonie Caen i Falaise, ponosząc bardzo ciężkie straty podczas odwrotu przez „kocioł Falaise”.

W grudniu 1944 roku LSSAH została użyta w ofensywie w Ardenach, będącej ostatnią strategiczną próbą załamania frontu zachodniego. To wówczas Kampfgruppe Peiper dokonała masakry amerykańskich jeńców w Malmedy, a także mordów na cywilach w okolicy Stavelot i La Gleize. W marcu 1945 roku dywizja uczestniczyła w operacji „Frühlingserwachen” nad Balatonem- ostatniej niemieckiej ofensywie pancernej, lecz po jej załamaniu musiała się wycofywać w stronę Austrii, gdzie złożyła broń wojskom amerykańskim.

Historia LSSAH jest nierozerwalnie związana ze zbrodniami wojennymi i fanatyzmem ideologicznym. Oprócz Wormhoudt, Boves i Malmedy, liczne udokumentowane zbrodnie miały miejsce na froncie wschodnim- zarówno w czasie działań bojowych, jak i podczas „operacji antypartyzanckich”. Po wojnie wielu oficerów stanęło przed sądami, a cała SS została uznana w Norymberdze za organizację zbrodniczą.

Choć dywizja dysponowała wysoką wartością bojową, doskonałym sprzętem i skuteczną taktyką manewrową- jej historia nie może być oceniana „czysto militarnie”. LSSAH była równocześnie jedną z najgroźniejszych broni armii niemieckiej i jednym z najbardziej fanatycznych narzędzi terroru. Jej dzieje są dziś analizowane zarówno w kontekście wojskowości, jak i mechanizmów ideologicznej radykalizacji armii- i stanowią przestrogę przed tym, co dzieje się, gdy profesjonalizm wojskowy zostaje całkowicie podporządkowany totalitarnej ideologii.


Zdjęcie: Deutsches Bundesarchiv