W obozach koncentracyjnych III Rzeszy, ale także poza nimi, niemieccy naukowcy i pseudonaukowcy prowadzili liczne eksperymenty na ludziach. Ich celem była selekcja rasowa, eliminacja chorób uznawanych za „degeneracyjne” oraz badanie granic ludzkiej wytrzymałości. W tym artykule chcę przedstawić sylwetki osób, które odpowiadały za te zbrodnie- i przypomnieć, że tylko nieliczni z nich ponieśli jakąkolwiek odpowiedzialność.

Jedną z pierwszych postaci jest Otmar Baron von Verschuer, od 1935 roku kierujący Instytutem Badań Biologii Higieny i Dziedziczenia Rasy. Prowadził szeroko zakrojone badania genetyczne niemieckiej populacji. Do 1938 roku przebadał pod względem „przydatności rasowej” ponad 250 tysięcy osób.

Verschuer otwarcie deklarował poglądy antydemokratyczne. Do NSDAP wstąpił dopiero w 1942 roku, podobnie jak do Narodowosocjalistycznego Związku Lekarzy. Zajmował się eugeniką selektywną. Po wojnie bez większych przeszkód powrócił do kariery naukowej w demokratycznych Niemczech. Zmarł pod koniec lat 60., głosząc już zupełnie odmienne poglądy: opowiadał się za leczeniem indywidualnym osób chorych psychicznie zamiast ich eliminacją. Jego podręczniki były wykorzystywane na uczelniach medycznych jeszcze w latach 90. Jednym z jego uczniów był Josef Mengele, zwany później „Aniołem Śmierci”.

Josef Mengele uzyskał doktorat w 1936 roku pod kierunkiem Verschuera. Ten chciał zabrać go jako asystenta na Uniwersytet Berliński, lecz Mengele wybrał inaczej- na własne życzenie wstąpił do Waffen-SS. Walczył w Polsce, Europie Zachodniej i na froncie wschodnim. Po odniesieniu ran trafił w 1943 roku do Berlina, gdzie ponownie spotkał Verschuera. Wkrótce zgłosił się do obozu Auschwitz-Birkenau jako lekarz obozowy.

Mengele prowadził eksperymenty na dzieciach bliźniaczych oraz przedstawicielach różnych grup etnicznych i seksualnych. Wspólnie z Verschuerm badał m.in. dziedziczenie koloru oczu- wysyłając swojemu mentorowi… oczy zamordowanych ofiar. Po wojnie zniknął. Żył swobodnie w Ameryce Południowej pod fałszywym nazwiskiem. Nigdy nie został schwytany. Według oficjalnej wersji utonął w okolicach Sao Paulo około 1979 roku, dopiero wtedy został zidentyfikowany.

Kolejną postacią jest Siegmund Rascher, lekarz Luftwaffe. Stał się zarówno katem, jak i ofiarą nazistowskiego systemu. Prowadził eksperymenty nad hipotermią, celowo doprowadzając więźniów do skrajnego wychłodzenia. Badał również skutki gwałtownego spadku ciśnienia, co kończyło się śmiercią badanych w komorach niskociśnieniowych. Paradoksalnie, Rascher został zamordowany- kiedy wyszło na jaw, że jego żona upozorowała ciążę, by zapewnić mu prestiż i awans. Oboje trafili do obozu w Dachau i zostali zamordowani w 1944 roku na rozkaz Heinricha Himmlera.

Heinrich Schade, kolejny uczeń Verschuera, specjalizował się w badaniach nad dziedziczeniem chorób psychicznych. Uważał, że sterylizacji należy poddać nie tylko osoby ciężko chore, ale także te z „łagodnymi” zaburzeniami. Poglądów tych nie odwołał nawet po przejściu na emeryturę w latach 90.

Do dziś żyją byli lekarze nazistowscy, którzy brali udział w zbrodniach na niewyobrażalną skalę. Ocenia się, że osądzono zaledwie 300–400 z nich. Ogromna większość nigdy nie poniosła konsekwencji, choć na ich rękach spoczywa krew tysięcy ludzi- większa niż niekiedy w przypadku dzisiejszych fanatyków religijnych.